Ai që konsiderohet zyrtarisht çakmaku i parë u krijua në 1823 nga kimisti gjerman Johann Wolfgang Döbereiner (1780-1849), por ishte një objekt shumë i ndryshëm nga ata që njohim sot. Ai i ngjante një llambe tavoline dhe, megjithëse efektiv, nuk ishte shumë i suksesshëm. Prandaj ishte e nevojshme të pritej fillimi i shekullit të njëzetë për të parë “gjyshërit” e parë të vërtetë të çakmakëve modernë, evolucioni i të cilëve më pas vazhdoi me shpejtësi deri në lindjen e modeleve të shitura edhe sot. Në të kaluarën, megjithatë, nuk ka pasur mungesë të metodave gjeniale të ndezjes së zjarrit.
Gjeneza e vërtetë e çakmakut filloi në 1823, kur Johann Wolfgang Döbereiner krijoi “llambën Döbereiner”: ishte një enë qelqi brenda së cilës një reaksion kimik midis acidit sulfurik dhe zinkut krijoi një sasi të caktuar të hidrogjenit të gaztë i cili, i lëshuar përmes një valvule, merrte zjarr kur binte në kontakt me një fije platini, duke ndezur një fitil. Sidoqoftë, madhësia e tepërt dhe kostot e larta të prodhimit e bënë atë një produkt dekorativ ose për zbukurim e jo për konsum të përditshëm.
Kështu, u vazhdua sërish më zakonin e vjetër ose me shpikjen e re të vitit 1827: shkrepëset. Ato u krijuan rastësisht nga kimisti anglez John Walker i cili, duke punuar në një përzierje të sulfatit të antimonit dhe klorurit të kaliumit, vuri re se si një pjesë e tij kishte pikuar mbi një shkop druri, duke u tharë. Kur u përpoq të pastronte shkopin, duke e fërkuar në tokë, papritmas mori flakë.
Përmirësoi përzierjen, e më pas krijoi lloje të tjera, pastaj u përsos më tej nga kimisti suedez Gustaf Erik Pasch.
Bumi i parë tek çakmakët u regjistrua në vitet 1920, falë modeleve praktike, funksionale me një dizajn tërheqës siç janë ato të prodhuara nga kompania amerikane Ronson. ‘Banjo’ u prit shumë mirë në 1926, i furnizuar me benzinë dhe i aftë për të gjeneruar një flakë duke shtypur një buton të vogël.
Një hap tjetër përpara u ndërmor në vitin 1933 nga stilisti dhe shpikësi amerikan George Grant Blaisdell, i cili krijoi një çakmak që është i rehatshëm për t’u mbajtur dhe i përdorshëm edhe në kushte jo optimale të motit, i pajisur me një mbyllje menteshë që mund të hapet me një klikim të gishtave, si dhe një kafaz të vogël metalik për të mbrojtur zjarrin nga era. Flitet për legjendarin Zippo (nga emri i kompanisë prodhuese), i destinuar të vendoset si një nga modelet më të shitura ndonjëherë. Ai gjithashtu mundësohet nga benzina, e cila ngop me një fitil të hollë.
Sa i përket modeleve “tradicionale”, ato filluan të prodhoheshin që nga viti 1973 nga Bic, një kompani e krijuar nga sipërmarrësi italo-francez Marcel Bich. Të bëra prej plastike me ngjyrë dhe jashtëzakonisht të lira, për shumë do të bëhen sinonime të çakmakut (siç ndodhi me stilolapsat e prodhuar nga vetë Bic duke filluar nga viti 1945).
Në dekadat në vijim, gjithnjë e më shumë kompani janë përqendruar në tregtimin e modeleve të disponueshme dhe me një flakë me intensitet të rregullueshëm. Por të sapoardhurit nuk e lanë klasikun e “rimbushshëm”, Zippo in primis, të largohej nga skena. Pavarësisht konkurrencës nga çakmakët elektrikë dhe variantet për tu rimbushur përmes USB, në të cilën flaka zëvendësohet me shkarkime elektrike. FOCUS
Edel Strazimiri