Ndotja nga plastika mund të ulet me 80 % deri në vitin 2040, sipas një raporti të Programit të OKB-së për Mjedisin (UNEP). Ky objektiv ambicioz mbështetet në ndryshimet kryesore të politikave dhe vendosjen e teknologjive ekzistuese në mënyrën se si ne prodhojmë, përdorim dhe asgjësim plastikës. Javën e kaluar, përfaqësues nga rreth 170 vende u mblodhën në Paris për të negociuar traktatin e parë global në botë për të frenuar ndotjen plastike. Ata ranë dakord të prodhonin një draft të paktit ligjërisht të detyrueshëm përpara takimit të tyre të ardhshëm në nëntor. Kjo mund të çojë në uljen e prodhimit, të kufizuara të kimikateve për prodhimin e plastikës dhe përmirësimin e objekteve të riciklimit.
Pra, çfarë duhet të ndryshojë në jetën tonë të përditshme për të arritur qëllimin e UNEP-it?
Në rrethanat aktuale, mbetjet plastike të prodhuara në nivel global janë gati të trefishohen deri në vitin 2060. Rreth gjysma e tyre do të përfundonte në landfill dhe më pak se një e pesta do të riciklohej, sipas Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim. Për të zvogëluar përmasat e problemit, raporti i UNEP-it sugjeron ‘eliminimin e plastikës problematike dhe të panevojshme’. Promovimi i shisheve të rimbushshme, dispenzuesve me shumicë, skemave të kthimit të depozitave dhe skemave të kthimit të paketimit mund të ndihmojnë në uljen e ndotjes plastike me 30 %, pretendon UNEP. Ai inkurajon qeveritë që t’i bëjnë këto qasje më tërheqëse për bizneset. Kjo mund të rezultojë që dyqanet me mbushje të bëhen më e zakonshme.
Shumë vende europiane kanë tashmë skema të kthimit të depozitave, të cilat i lejojnë konsumatorët të paguajnë para kur kthejnë sende të tilla si shishet plastike për riciklim. Mbretëria e Bashkuar kohët e fundit njoftoi se do të prezantojë një të tillë në vitin 2025. UNEP thotë gjithashtu se riciklimi duhet të bëhet më i qëndrueshëm dhe fitimprurës. Ai sugjeron heqjen e subvencioneve të karburanteve fosile dhe zbatimin e udhëzimeve të projektimit për t’i bërë produktet më të riciklueshme. Kjo mund ta bëjë më të lehtë riciklimin e ambalazheve të përditshme plastike në shtëpi dhe të rezultojë në një reduktim prej 20 deri në 50 % të ndotjes plastike.
Më mirë akoma, ambalazhet plastike duhet të zëvendësohen me materiale alternative si letra. Kjo mund të sjellë një rënie shtesë prej 17 % të ndotjes plastike. Kalimi në një ekonomi rrethore në plastikë do të rezultonte në pothuajse 1.8 trilion euro kursime, duke marrë parasysh kostot dhe të ardhurat nga riciklimi, thotë UNEP. Përfitimet kryesore për shëndetin, klimën, ndotjen e ajrit, ekosistemet detare dhe kostot që lidhen me paditë do të ishin edhe më të mëdha në më shumë se 3 trilion euro, pretendon ai. Ndryshimi gjithashtu mund të krijojë 700,000 vende pune deri në vitin 2040, sipas UNEP.
Kostot e zbatimit të skemave rrethore mund të vendosen mbi prodhuesit nëpërmjet taksave, duke ridrejtuar investimet e destinuara për prodhimin e plastikës dhe duke u kërkuar atyre të financojnë mbledhjen, riciklimin dhe asgjësimin me përgjegjësi të plastikës. Raporti i UNEP paralajmëron se një vonesë pesëvjeçare në veprime konkrete mund të çojë në një rritje prej 80 milionë tonësh metrikë të ndotjes plastike deri në vitin 2040. Edhe nëse bëhen këto reduktime, ne do të mbetemi me 100 milionë ton mbetje plastike vjetore për një përdorim, sipas UNEP.
Ai sugjeron vendosjen dhe zbatimin e standardeve të projektimit dhe sigurisë për asgjësimin e mbetjeve plastike të pa riciklueshme. Prodhuesit duhet të jenë gjithashtu përgjegjës për produktet që derdhin mikroplastikë toksike, ndër rregulloret e tjera. Megjithatë, disa aktivistë mjedisorë kanë kritikuar UNEP për promovimin e praktikës ndotëse të djegies së mbetjeve plastike, raporton agjencia e lajmeve Reuters.
Edel Strazimiri