Pyjet luajnë një rol kyç në luftën kundër ndotjes dhe degradimit të mjedisit. Ata heqin sasi të mëdha të dioksidit të karbonit, zvogëlojnë rreziqet e fatkeqësive natyrore, ndihmojnë në uljen e temperaturave të ajrit dhe tokës dhe mbi të gjitha janë të bukura magjepsëse. Por në pjesën më të madhe të botës këto mrekulli natyrore janë në rënie. Organizata e OKB-së për Ushqimin dhe Bujqësinë vlerëson se 420 milionë hektarë pyje, më të mëdha se madhësia e BE-së, u zhdukën midis viteve 1990 dhe 2020.
Në dekadat e fundit Europa e ka kundërshtuar këtë prirje. Sipas të dhënave të Eurostat, 39 % e Bashkimit Europian është e mbuluar me pyje, krahasuar me 31 % në nivel global. Kjo është një rritje prej 10 % që nga viti 1990, ose me fjalë të tjera, sipërfaqja totale e tokës së Hungarisë dhe Sllovakisë së bashku. Brenda bllokut ka dallime masive midis vendeve. Pesë shtete anëtare kanë më shumë se gjysmën e tokës së tyre të mbuluar me pyje: Finlanda (66 %), Suedia (63 %), Sllovenia (61 %), Estonia (54 %) dhe Letonia (53 %). Vende si Danimarka (15 %), Irlanda (11 %), Holanda (10 %) dhe Malta (1 %) mbeten shumë prapa. Një nga arsyet për këtë pabarazi është përfitimi.
Qeveria daneze thotë se vetëm 2-3 % e Danimarkës ishte e mbuluar nga pyjet rreth vitit 1800 për shkak të shekujve të prerjeve të pakontrolluara dhe pastrimit për bujqësi. Është një histori e ngjashme në Irlandë ku në fund të shekullit të 19-të, mbulesa pyjore e vendit ishte reduktuar nga 80 % 6000 vjet më parë në rreth 1 %.
Duhet të theksohet se konsumi i BE-së përfaqëson pothuajse 10 % të shpyllëzimit global. Pra, ndërsa mbulimi pyjor i BE-së është rritur, blloku ka kontribuar në shpyllëzimin diku tjetër. Në fillim të këtij viti, Parlamenti Europian ndërmori hapa për ta ndryshuar këtë duke votuar për të siguruar që një numër i madh produktesh në tregun e BE-së të jenë pa shpyllëzim.
Kjo rritje në pyjet e Europës ka ndodhur gjatë shumë dekadash. Specialistët besojnë se në disa vende si Irlanda politikëbërësit kanë vendosur të zgjerojnë prodhimin e drurit. Në vende të tjera, shumica e konvertimit të tokës në drejtim të pylltarisë ishte në fakt një efekt i braktisjes së tokës. Pavarësisht numrit në rritje, pyjet po përballen me kërcënime të shtuara nga era, zjarri dhe infektimi i brumbullit.
Titujt u dominuan gjatë verës nga zjarret e dëmshme në Mesdhe dhe 2022 ishte sezoni i dytë më i keq i zjarreve në rekord. Këto shqetësime po përkeqësohen nga ndryshimet klimatike, ka treguar një studim gjithëpërfshirës i publikuar në gusht. Temperaturat më të larta të verës, së bashku me efektet e thatësirave më të shumta dhe më të gjata, e bëjnë më të lehtë ndezjen dhe përhapjen e zjarreve.
Të njëjtat kushte lejojnë që brumbulli i lëvores të lulëzojë dhe të infektojë dhe të vrasë pemët. Studiuesit rekomandojnë një sistem pan-europian pothuajse në kohë reale për të monitoruar dhe raportuar shqetësimet e pyjeve. Ata thonë se kjo duhet të kombinojë “vëzhgimet e bazuara në tokë dhe sensorin në distancë për të zhvilluar të kuptuarit tonë dhe aftësinë për t’iu përgjigjur dinamikave të shqetësimeve”.
/Edel Strazimiri/