Nëse dëshironi të kuptoni situata të ndryshme të realitetit të sotëm, mjafton të lexoni La Fontenin.
Mbase tek lakmia për të realizuar fitime marramendëse në kohë të shkurtër, e elitave botërore globaliste duhet kërkuar çelësi i mjaft prej anomalive, materiale, sociale e shpirtërore të botës të sotme. Zhan de la Fonten (Jean de la Fontaine) lindi më 8 korrik të vitit 1621, vdiq më 13 prill të vitit 1695. Ai ishte poeti kombëtar i Francës, njëri ndër krijuesit më prodhimtarë në botë që shkroi pothuaj në të gjitha gjinitë, por shkëlqeu veçanërisht me fabulat e mrekullueshme, të cilat e vunë në radhët e fabulistëve më të mëdhenj të botës.
Në vitin 1684 ai hyri në Akademinë Franceze. Megjithatë, më shumë se titullit akademik, La Fontaine ia detyron pavdekësinë veprës së tij letrare dhe mbi të gjitha fabulave, të cilat, duke iu referuar modeleve antike latine (në veçanti, padyshim, Ezopit), padyshim përfaqësojnë veprën e tij më të suksesshme dhe frymëzuar, veçanërisht, sepse ato përshkruajnë shoqërinë franceze të shekullit të shtatëmbëdhjetë. Rrëfimtari, në të vërtetë, në këto minihistori, një lloj apologjie, vë në gojën e kafshëve fjalë që askush në atë kohë nuk do të kishte guxuar t’i shprehte. Sipas Flaubert, ai ishte i vetmi poet francez për të kuptuar dhe të zotëruar cilësi të gjuhës franceze para Hygo. Një grup i pullave postare për të nderuar La Fontaine dhe fabulën është lëshuar nga Franca në vitin 1995. Babai i tij ishte Charles de La Fontaine, i Dukatit të Château të Thierry, nëna e tij ishte Françoise Pidoux.
Të dyja palët e familjes së tij ishin të klasës më të lartë e mesme provinciale, edhe pse ata nuk ishin fisnikë, babai i tij ishte mjaft i pasur. Në vitin 1682 më shumë se gjashtëdhjetë vjeç, ai ishte i njohur si një nga njerëzit e parë të letrave të Francës. Madame de Sévigné, një nga kritiket letrare të kohës, kishte folur për përmbledhjen e tij të dytë të “Fabula”, të botuara në dimrin e 1678, si hyjnore, dhe ky ishte opinioni i përgjithshëm. Ai u propozua për vendin e parë në vitin 1682, por u refuzua për Marquis de Dangeau. Colbert vdiq dhe La Fontaine u propozua përsëri. Boileau ishte, gjithashtu, një kandidat, por votimi i parë i dha fabulistit gjashtëmbëdhjetë votat kundër shtatë vetëm për kritik. Mbreti, të cilit miratimi ishte e nevojshme, jo vetëm për zgjedhje, por për një votim të dytë në rastin e dështimit të një shumice absolute, ishte i sëmurë, dhe zgjedhjet u lanë në pritje. Një tjetër vend bosh ishte disa muaj më vonë, megjithatë, dhe këtë herë u zgjodh Boileau.
MOSMARRËVESHJA
Një mosmarrëveshje u zhvillua midis Akademisë dhe një nga anëtarët e saj, Antoine Furetière, në temën e fjalorit francez, i cili u vendos të jetë një shkelje e privilegjeve të korporatave të Akademisë.
Furetire, një njeri i paaftë e ka sulmuar atë që konsiderohet të jetë nga armiqtë e tij, dhe në mesin e tyre La Fontaine. Vdekja e autorit të Bourgeois, megjithatë, i dha fund në kësaj grindje. Menjëherë pas kësaj La Fontaine ka pasur një pjesë në një çështje akoma më të famshme, festoi zënkat e lashtë-dhe-moderne në të cilën Boileau dhe Charles Perrault ishin shefat, dhe në të cilin La Fontaine (edhe pse ai kishte qenë i veçuar posaçërisht nga Perrault për krahasim të favorshme me Ezopi dhe Phaedrus) mori anën e lashtë. Rreth viteve 1685- 1687) ai u njoh Madame d’Hervart, dhe ra në dashuri me një zonjë të quajtur Ulrich, por me karakter të dyshimtë. Kjo njohje u shoqërua me një familjaritet të madh me Vendôme, të Chaulieu dhe pjesës tjetër të shthurur të tarafit të Tempullit, por, edhe pse Madame de la Sablière, por, La Fonten vazhdoi si një “i burgosur” në shtëpinë e saj deri në vdekjen e saj në 1693. Ajo që pasoi është thënë në një nga tregimet e tij. Hervart në dëgjimin e vdekjes, kishte përcaktuar në të njëjtën kohë për të gjetur La Fontaine. Ai e takoi atë në rrugë në pikëllim të madh, dhe iu lut për të bërë shtëpinë e tij. “J’y allais”, – ishte përgjigje Fontaine. Ai kishte pësuar tashmë procesin e konvertimit gjatë një sëmundjeje të rëndë vit më parë.
HISTORIA
Një histori e këndshme është thënë nga Duka kur ishin të rinj, nxënës, Fenelon, i cili atëherë ishte vetëm njëmbëdhjetë vjeç, i dërgoi 50 louis për La Fontaine, si një dhuratë e lëvizjes së tij. Më pas La Fontaine ishte i thyer nga mosha dhe me dobësi. Ai përfundoi fabulën e tij ndër të tjera, por ai nuk i mbijetoi dot Madame de la Sablière shumë më shumë se dy vjet, po vdes më 13 prill 1695, në moshën shtatëdhjetë e tre. Kur Pere Lachaise, varrezat hapen në Paris, mbetjet e La Fontaine u zhvendosën atje. Gruaja e tij i ruajti për gati pesëmbëdhjetë vjet.
Karakteri kurioz personal i La Fontaine, si i disa burra të tjerë të letrave, ka qenë i mishëruar në një lloj legjende nga tradita letrare. Bashkëkohësit e tij më vonë ndihmuan të rritet, dhe shekulli i 18 në fund e pranoi atë, duke përfshirë edhe ankdotën e takimit të tij me të birin e tij, duke u thënë kush ishte ai, “Ah, po, unë mendova se e kishte parë atë diku!”. La Fonten ishte një mik të veçantë dhe aleat i Benserade, armiku kryesor i La Bruyeres.
FABULA TË LA FONTEN
“Pula që bënte vezë të arta”
Një fshatar gjeti një ditë në kotecin e pulave një vezë të artë. Mendoi se nuk e ka parë mirë dhe u afrua më shumë, e mori në dorë…
“Është vërtet e artë”, – tha në kulmin e gëzimit, “ar i vërtetë”.
Mori vezën e çmuar, me shumë kujdes, dhe e çoi në shtëpi.
Dhe gruaja mbeti tepër e çuditur, pastaj e lumtur i tha të shoqit:
“Jemi të pasur, kemi një pulë që na bën vezë të arta, nuk jemi më të detyruar të punojmë”.
“Të presim njëherë, të sigurohemi”, – tha i shoqi, – “mund të jetë vetëm një rast. Nuk e dimë akoma nëse kemi vërtet një pulë që na bën vezë të arta, apo kjo vezë na ra nga qielli”.
Ditën e nesërme plot ankth e i emocionuar fshatari hyri në kotec.
Veza e artë ishte atje, e burri mori frymë i lehtësuar. “Është e vërtetë”, – i thirri burri gruas duke dalë me vrap nga koteci.
“Kemi një pulë që bën vezë të arta, duhet të zbulojmë cila nga pulat tona bën vezët e arta, kështu ta ndajmë nga të tjerat dhe ta ushqejmë më mirë”.
Ruajtën gjatë kotecin dhe zbuluan se cila ishte pula e çmuar, pastaj ndërtuan një kotec më të madh e më të bukur dhe e mbyllën aty vetëm që të bënte vezët e arta.
Nuk patën më nevojë të punojnë dhe u bënë të pasur.
Por, dora dorës që pasuroheshin dhe ferma e tyre zmadhohej, pa pasur nevojë që ata të punonin, të dy filluan të thoshin:
“Përse duhet të presim vetëm një vezë në ditë. Sigurisht një vezë në ditë nuk është dhe aq shumë! Sikur të bënte të paktën dy!”
“Sipas meje”, – tha një ditë fshatari, “kjo pulë ka një grumbull të madh vezësh të arta në barkun e saj dhe ne presim këtu vetëm një vezë të vogël të artë në ditë, ndërkohë që mund të bëhemi shumë të pasur në një moment të vetëm”.
Me këtë mendim në kokë vrau pulën që bënte vezët e arta, por pa që brenda ishte njëlloj si gjithë pulat e tjera.
Kështu nga lakmia e pasurisë, humbi dhe mundësinë të merrte atë që kishte marrë deri në atë ditë”.
Një “pulë” që bën “vezë të arta” është vetë natyra ku ne jetojmë. Nëse nuk do të dimë ta ruajmë e mirë trajtojmë do të na ndëshkojë, në të kundërt do të jemi përfituesit më të mëdhenj prej saj.
“Bretkosa që do të trashet sa një ka”
Bretkosa sa një ve,
pa një ka sa një deve
dhe nakari nuk’ e la,
desh të trashet sa një ka.
Kur vu këtë gjë ndër mend,
vate u shtri ndë një vend
duke ngrën’ e duke pirë,
që të fryhet sa më mirë.
— Shihni, shihni, sa u rrita, —
thërrit’ e thoshte përdita.
— Mos u mburr’ e mos u mbaj, –
i thoshnë shoqet e saj.
— Shihni, nuk jam sa demi?
— Jo! — Shikoni. — Jo, të themi.
— Pa shikoni këtë bark
si të kaut. — Jo, je larg! —
Bretkosa, nga marazi,
u fry, u fry gjersa plasi.
Shumë njerëz ndë këtë botë
thonë se janë të zotë;
si bretkosa mendohen
mburren e lëvdohen.