Armino Halla

Në përputhje me axhendën ekonomike dhe gjeopolitike të Pekinit në Evropë, Ballkani Perëndimor ka parë një gjurmë të rritur kineze, duke ngritur shqetësime në Perëndim si një epokë të konkurrencës së madhe të fuqisë, “Ballkani mund të bëhet lehtësisht një nga tabelat e shahut ku fuqitë  e mëdhenjë po luajnë.”

Edhe pse, mundësite qe rajoni u ofron investitoreve kineze jane te pakta, pesë vendet e Ballkanit Perëndimor (Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia ), janë përfshirë që nga 2012 në ” Platformen 16+1 ”, (aktualisht 17 + 1 me shtimin e Greqisë), se bashku me Evropën Lindore dhe Juglindore. Më vonë, kjo platformë rajonale u bë një pjesë integrale e Nismës “Rripa dhe Rrugë” (BRI), dhe Ballkani Perëndimor u synua gjithnjë e më shumë për projekte të lidhura me BRI, si rezultat i pozicionit të tyre kryesor strategjik gjeografik për Rrugën e Mëndafshit Ballkanik, përmes rrjeteve të infrastrukturës dhe korridoreve logjistike midis Portit të Pireut (projekti i flamurit të Pekinit në rajon) dhe tregjeve në Evropën Perëndimore. Interesat gjeo-ekonomikë dhe politikë të Pekinit, synojnë të përdorin rajonin si një hyrje dhe të kalojnë një platformë tregtare tranzitore drejt Evropës Perëndimore, ku qëndrojnë interesat e vërteta kineze.[1]

Ballkani Perëndimor mbetet dukshëm pas BE-së në infrastrukturë dhe zhvillim ekonomik. Ai përfaqëson një popullsi totale rajonale me më pak se 20 milion banore dhe një produkt mesatar bruto për frymë pak më shumë se 6,000 $, vetëm 14 përqind e të ardhurave të BE-së (44,467 dollarë). Të ngarkuar me borxhe dhe të mbështetur në para, me nivele papunësie mesatarisht 20 përqind, ekonomitë e rajonit kanë nevojë të madhe për investime. I gjithë rajoni i marrë së bashku tërheq më pak se 0.57 përqind të investimeve të huaja direkte në botë (10 miliardë dollarë në vitin 2018), megjithë afërsinë e saj me BE-në, një nga tregjet më tërheqëse në botë, Ballkani vazhdon të mbetet një vend i varfër edhe i varur nga importet.

Deficitet e mëdha të infrastrukturës së Ballkanit Perëndimor të kombinuara me mungesën e kapitalit, praktikat e lira të rregullimit, rregullat e dobëta të prokurimit publik dhe rregulloret e dobëta të punës.I japin hapsira për investitorët kinezë që kërkojnë të krijojnë lehtësisht baza dhe të investojnë në pasuri të vlefshme në oborrin e shtëpisë së BE.

Të pasura me kapital dhe të gatshëm për të shpenzuar, shumë kompanitë kineze kryesisht ndërmarrje shtetërore, mbajnë një avantazh të dukshëm pasi ato mbështeten nga subvencione të mëdha qeveritare dhe banka shtetërore, dhe janë të gatshëm të ndërtojnë me kosto të ulët pa kërkesa të rrepta (dhe të kushtueshme) të përmbushjes së standardeve mjedisore dhe sociale.

Pjesa e tregtisë së Kinës me Ballkanin Perëndimor është ende shumë e ulët, vetëm 4,5 miliardë dollarë në vitin 2018, duke zënë vetëm 5,5 përqind të tregtisë së përgjithshme rajonale (81 miliardë dollarë), ku pothuajse gjysma e tregtisë shkon me Serbinë (2.2 miliardë dollarë) , Partneri strategjik i Kinës në rajon. Modeli i tregtisë është i vendosur shumë në favor të Kinës, duke përfituar një bilanc pozitiv me rajonin prej 3.4 miliardë dollarë. Për ta thënë në perspektivë, tregtia me Ballkanin Perëndimor është vetëm 4.3 përqind e tregtisë totale të Kinës me platformën “17 + 1” (103 miliardë dollarë në 2018), sipas të dhënave të Kombeve të Bashkuara të Tregtisë.

Zyrtarët e BE-së janë gjithnjë e më kritik ndaj 17 + 1 dhe shqetësohen se mekanizmi mund të minojë më tej unitetin e BE-së për politikat drejt Kinës. Në vitin 2016, Komunikimi i Përbashkët i Komisionit Evropian për Elementet për një strategji të re të BE-së për Kinën këmbënguli që çdo marrëdhënie bilaterale me Kinën përfshirë ato në grupe siç është formati 17 + 1 – duhet të koordinohen me Bashkimin Evropian për të siguruar që aspektet përkatëse janë “Në përputhje me ligjin, rregullat dhe politikat e BE-së, dhe që rezultati i përgjithshëm është i dobishëm për BE-në në tërësi.” Parlamenti Evropian përsëriti këtë qëndrim në një rezolutë mbi gjendjen e marrëdhënieve BE-Kinë në dhjetor 2018. Si përgjigje, Kina insiston duke thënë që mbështet në mënyrë të vendosur integrimin evropian dhe unitetin, përfshirë edhe gjatë një takimi të fundit midis Kryeministrit Li Keqiang dhe krerëve të BE në Bruksel.[2]

Atëherë, ku duhet të qëndrojë marrëdhëniet BE-Kinë në këtë mjedis?

Kjo marrëdhënie dypalëshe ndërmori një seri kthesash që nga koha kur Kina lëshoidokumentet e saj të para të politikës evropiane në tetor 2003, e cila sinjalizoi se Kina dhe BE kanë krijuar një “Partneritet Gjithëpërfshirës Strategjik”. Pavarësisht skeptikëve të fuqisë në rritje të Kinës, Evropianët po kërkojnë të shmangin konfrontimin e hapur të favorizuar nga Shtëpia e Bardhë. Ata nuk kanë tendencë të vendosin ndalime gjithëpërfshirëse të stilit amerikan për investimet kineze në sektorë të ndjeshëm, falë ndërlidhjes së thellë tregtare midis dy tregjeve. Por nuk do të thotë që BE-ja do të pranojë rreziqe të sigurisë, siç është ajo e teknologjisë 5G të Huawei, në mënyrë që të mbajë ritmin e një zhvillimi thelbësor.

Për të shfrytëzuar potencialin e kësaj marrëdhënie jashtëzakonisht të rëndësishme dhe shumë të ndërlikuar, si Kina ashtu edhe BE duhet të rikonfirmojnë interesat e tyre të përbashkët dhe të azhurnojnë konsensus mbi këtë bazë për të rritur besimin e ndërsjellë. Studiuesit si Cui Hongjian deklarojnë se të dy palët duhet të jenë të vetëdijshme se janë ndryshime në mjedisin e politikës, përfitueshmërinë dhe përparësitë, në vend se mungesa e interesave të përbashkëta, kjo do të rezultojë në mosmarrëveshje.

Me përparimin e globalizmit, si dhe me teknologjitë më të larta, mënyra se si Kina integrohet në rendin ndërkombëtar me ndihmën e BE-së duhet të jetë një shqetësim tjetër për bashkëpunimin. Duke u nisur nga fakti që Italia ka hipur mbi trenin e “Nismës Rripa dhe Rrugë”,[3] është koha që BE dhe Kina të vendosin bashkërisht të forcojnë përpjekjet e njëri-tjetrit, duke mbajtur shpejt shansin për bashkëpunim ndërkombëtar në zonën dixhitale, pasi të dy palët lartë vlerësojnë rëndësinë e dixhitalizimit në lidhshmëri  jo vetëm BRI por strategjinë e lidhjes Evropë-Azi të BE – kundër sfondit të një valë të re të inovacioneve të teknologjisë. Për shembull, ndërtimi i lidhjeve më të mira dixhitale midis Kinës dhe Evropës në sektorët e turizmit dhe e shëndetësisë mund të jetë hapi i parë me pengesat më të pakta për të përfituar njerëzit kinezë dhe evropianë nga çdo ecje e jetës. Statistikat tregojnë gjithashtu se turizmi nga Kina në BE është trefishuar në 10 vitet e fundit, duke u rritur shumë larg nga vendet e tjera të mëdha jo-BE. Si rezultat, të dy palët arritën një marrëveshje, duke e etiketuar vitin 2018 si “Viti i Turizmit BE-Kinë (ECTY)”.[4]

Era tani është në lundrimet e këtyre dy gjigandëve. Në një mjedis global të mbushur me pasiguri, marrëdhëniet BE-Kinë janë po aq të rëndësishme dhe delikate sa kurrë. Çdo veprim i kundërt mund të shkaktojë flakë nga të dyja palët dhe të bëjë që liderët politikë të dyzuar të përgjigjen në mënyra që çojnë në katastrofë. Prandaj, duke pasur parasysh pikën e ulët aktuale për marrëdhëniet BE-Kinë, qeveritë evropiane me të vërtetë duhet të mendojnë dy herë nëse do të bashkohen me Shtetet e Bashkuara në këtë situatë të re strategjike apo të përcaktojnë kursin e tyre.

[1] https://thediplomat.com/2018/08/the-belt-and-road-in-europe-5-years-later/

[2] https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document.html?reference=EPRS_BRI(2018)625173

[3] https://thediplomat.com/2018/08/the-belt-and-road-in-europe-5-years-later/

[4] https://www.iris-france.org/wp-content/uploads/2018/10/Asia-Focus-86.pdf